توضیحات
استان کردستان به علت آب وهوای خوبی که دارد محل رویش درختان گوناگونی مانند گلابی، گردو، کیکم و سنجد است واین امر باعث شده که مردم این دیار به هنر چوب و کار به چوب اهمیت زیادی دهند و دراین هنر استادان وهنرمندان بزرگی مانند استاد مجید نعمتیان، استاد عباس پسر استاد نجار باشی، استاد عبدالحمید نعمتیان ، استاد بهزادیان و استاد نعمت الله محمودی را به خود دیده است . هنر نازک کاری هنری ریزه کاری و نقش ونگار است که این هنر از گذشته دور تا به حال نقش ویژه ای در میان افراد داشته و انتظار می رود که در آینده دورپررونق تر شود روز به روز بر زیبای آن افزوده شود . اکنون در سراسر دنیا هنرنازک کاری کردستان شناخته شده است و سنندج را به عنوان خالق این هنر زیبا می شناسند. هنر چوب ریشه درزندگی مردمان این دیار دارد براصولی استوار است که همزمان با آداب وسنن و محیط زیست استان تولد ورشد یافته است. کار باچوب به طور عمده به شش رشته نجاری ، نازکاری ، نجاری نازک کاری، منبت کاری، معرق کاری و خاتم کاری تقسیم می شود که هر کدام زیبای خاص خود را دارد یکی از رشته های کهن و زیبای کار با چوب، نجاری نازک کاری یا اروسی سازی است. صنعت نجاری هنگامی که با هنر طراحی و ظرایف نازک کاری تلفیق شود حاصل آن پدیه ای زیبا و جذاب است که اروسی یکی از از این پدید ها است. اورسی به درهای اطلاق میشود که به حالت کشویی و از پایین به بالا باز می شود . هنر اروسی سازی پیوندی بین نازک کاری چوب ، شیشه بری ونجاری وطراحی است . در این هنر ، هیچ میخ و چسبی به کار نمی رود و تمام نقش و نگار ها ی آن به وسیله اتصالات ظریف چوب (کام و زبانه) به هم وصل می شوند. برای این کار ابتدا طرح اولیه با اطلاعاتی از هندسه و مثلات روی کاغذ تهیه می شود وسپس با دقت و ظرافت
فراوان چوب ها بریده می شود وشیشه ها با مهارت خاصی کنار هم چیده می شود وتمام اتصالات با فنون زیبای نجاری به هم متصل می شوند .
انواع نقش های اروسی
اروسی ها دارای نقش های متعددی است که دو نوع آن بیشتر از همه در استان کردستان رایج ومتداول بوده است .
1 - نقش اسلیمی ومتداول
همان طور از اسم آن پیداست نقشی است که در اکثر کشورهای اسلامی رایج است و خارجیان آن را به مردم مسلمان نسبت می دهند و نقش اصلی آن را از گیاهان گرفته اند و درنقش های قالی و نقاشی های مختلف نیز دیده می شود.
2 - گره چینی
این نقش دارای نقوش هندسی شکل است که به مرور زمان در دنیای اسلام رایج شده ودرکاشی کاری ها و آجر نما ها کاربرد فراوانی دارد وکل کار با هندسه و مثلثات آمیخته شده است .
اکثر نقش های اروسی در انواع مختلف 8 ،12 ، 16 ،24 ،گره ساخته می شود که در استان کردستان 16 رایج و 24 نادر است . هریک ازنقش های اصلی که شامل نقش اسلیمی و گره چینی است خود دارای نقش هایی فرعی است که دراین میان ، نقش جقه اهمیت ببیشتری از بقیه دارد.
نقش جقه
جقه در معنای درخت سرو است که مظهر آزادی است و شکل تقریبی آن را به صورت درخت سرو فرض می کنند و سر نقش به صورت خمیده است و بدین معنا ست که مردآزاده وآزاد فقط در مقابل معبود سر تسلیم فرود می آورد این نقش در استان کردستان بسیار دیده می شود و اکثر شیشه های آن به رنگ قرمز رنگ است در کل شهرستان فقط یک نمونه رنگ آبی وجود دارد.
استادان قدیمی اروسی ساز
در شهرستان سنندج به اروسی توجه خاصی شده است و به فراوا نی در این راه زحمت کشیده اند که بارزترین آنها در هر دوره به ترتیب زمانی که می زیستند عبارتند از استاد محمد نجارباشی (قطار چیانی )سازنده اروسی منزل سالار سعید (موزه سنندج) استاد نعمت الله پدر مرحوم استاد مجید نعمتیان سازنده اروسی 3 لگنه ضلع غربی منزل آصف و استاد نجار باشی سازنده اروسی 4 لگنه منزل وکیل . در حال حاضر چون هزینه نصب و تولید اروسی بالارفته است و کاری پر طاقت است کسی به آموختن آن روی نیاروده است و فقط استاد نعمت الله محمودی به آموزش آن همت گمارده است و بسیاری از اروسی های گذشته را که در حال نابودی بوده ایشان مرمت و بازسازی کرده است .
اروسی های قدیمی
در سنندج اروسی های زیادی وجود داشته است که به مرور زمان اکثر آنها از بین رفته است و درحال حاضر می توان از اروسی ارزنده ای مانند اروسی7 لگنه موزه سنندج و اروسی های عمارت آصف، عمارت خسرو آباد ومنزل وکیل ، منازل آقایان گله داری و غیاثی یاد کرد که هنوز پا برجا است. در منازل قدیمی سنندج با توجه به سلیقه صاحب منزل و معمار ساختمان ، اروسی های گوناگونی ساخته شده است و یا حدقل کتیبه در وردی را به صورت اسلیمی درست می کردند.
گردآورنده : سید صلاح الدین رحیمی