شهرستان سقز در شمال غربي استان و در همسايگي استان آذربايجان غربي است مركز اين شهرستان در فاصله‌ی 187 كيلومتري شهر سنندج قرار گرفته است وجه تسميه سقز ريشه در قدمت اين شهر دارد و آن زماني است كه قوم سكا در زمان اتحاد اقوام ماد اين شهر را به عنوان پايتخت خود به نام اسكيت يا ساكز انتخاب نمودند. نام امروزه سقز از نام قوم سكا، اسكيت و سكز به يادگار مانده است شهر سقز در سرزمين اقوام مانائي، مادي، بر سر راه كارواني همدان به آذربايجان و ديار بكر و موصل به زنجان و قزوين و ري قرار داشت و به دليل موقعيت چهار راهي از مراكز مواصلاتي دنياي قديم بود. اين شهرستان داراي آثار تاريخي با اهميتي مي‌باشد كه متأسفانه بيشتر آن‌ها در طول زمان‌بر اثر بلاياي طبيعي و هجوم اقوام مجاور و ويران كردن آن‌ها در زیرخاک مدفون مانده است اما آثار تاريخي باارزش به‌جای مانده مانند قلعه (كاخ دژ) باستاني زيويه و قلعه قپلانتو بر اعتبار و اهميت آثار تاريخي استان افزوده‌اند.
از لحاظ طبيعي شهرستان سقز داراي منابع آبي غني بوده و رودخانه‌هاي بسياري مانند زرينه‌رود، سيمينه‌رود و رود خورخوره در حوضه اين شهرستان جاري بوده كه در نهايت به درياچه اروميه مي‌ريزند. بر روي رودخانه زرينه‌رود در مرز آذربايجان غربي سد شهيد كاظمي احداث شده كه درياچه پشت سد از جاذبه‌هاي گردشگري استان به شمار مي‌آيد همچنين از ارتفاعات مهم منطقه مي‌توان به كوه زيباي نكروز، ونوشه و ساير ارتفاعات مانند كوه چاقل، روش، دره‌نان اشاره نمود.
شهرستان سقز دومين شهر پرجمعيت استان بعد از سنندج است. مردم اين شهر بسيار فرهنگ‌دوست هستند و استعدادهاي فرهنگي و هنري به ويژه موسيقي در شهرستان سقز بسيار زياد است. هرساله به علت استعداد و علاقه موجود چندين جشنواره مانند جشنواره موسيقي كردي، جشنواره تئاتر كردي به صورت ثابت در شهرستان سقز برگزار مي‌گردد همچنين جايگاه ورزش كشتي در اين شهرستان بسيار رفيع است به طوري كه عناوين مهم و مدال‌های باارزش بين‌المللي و جهاني در رشته‌ی كشتي فرنگي مربوط به كشتي‌گيران اين شهرستان مي‌باشد. از لحاظ آموزش عالي شهر سقز داراي دو واحد دانشگاهي دانشگاه آزاد و مركز پيام‌نور است. بازار مرزي بسطام واقع در 63 كيلومتري جنوب شهر سقز در مسير جاده مريوان به عنوان يكي از سه مركز اصلي مبادلات تجاري استان از اهيمت بازرگاني خاصي در استان برخوردار است.
مهم‌ترین جاذبه گردشگري شهرستان سقز:
1- قلعه‌ی باستاني زيويه
قلعه (كاخ دژ) باستاني زيويه بروي يكي از كوه‌هاي نسبتاً مرتفع در 55 كيلومتري جنوب شرقي شهر سقز در روستاي زيويه واقع شده و حدود 700 سال پيش از ميلاد در دوره‌ی حكومت اقوام ماد و ماننائي ساخته شده است زيويه هم از نظر معماري و هم از نظر آثار هنري يكي از شاخص‌ترين و باارزش‌ترين مکان‌های دوره‌ی تاريخي محسوب مي‌گردد طي چند فصل كاوش‌هاي علمي و باستانشناسي كه سال 1354 تا سال 1380 ادامه يافت نتايج قابل توجهي در زمينه شناخت معماري آن به دست آمد از جمله اشياء به دست آمده در اين كاوش‌ها، قطعات عاج منقوش بود كه كه نقوش حيواني و صحنة شكار اساطير روي آن حك شده و از ارزش ويژه‌اي برخوردار هستند. از روي دو نمونه از آن‌ها، نقش برجسته آبيدر سنندج طراحي، بزرگ‌نمايي و ساخته شده است.
اين قلعه‌ی عظيم شامل سالن‌ها، حياط‌ها، اتاق‌هاي متعدد، تالار ستون‌دار، انبار غله ورودي اصلي با پلكان سنگي و ساير قسمت‌هاي مختلف است از مهم‌ترين اشياء به دست آمده مي‌توان به سر عقاب طلائي، گردنبند طلايي اشاره كرد كه در موزه آثار ملي نگهداري مي‌شود.
2- مجموعه كاروانسرا و بازار قديمي سقز
اين مجموعه در مركز اصلي شهر شامل بقايايي از راسته‌هاي بازار قديمي سقز به جاي مانده است با توجه به احداث مراكز تجاري در مجاورت آن همچنان به عنواني يكي از مراكز تجاري اصلي شهر محسوب مي‌گردد.
3- مسجد دومناره
اين مسجد در خيابان امام و در بافت قديمي سقز واقع شده است تاريخ دقيق ساخت آن مشخص نيست ولي اهالي محل ساخت آن را به شيخ حسن مولاناآباد از علماي سابق مذهبي منطقه نسبت مي‌دهند كه احتمال دارد در اواخر دوره‌ی افشاريه و اوايل زنديه ساخته شده باشد. مسجد داراي شبستاني به چهار ستون قطور چوبي به نشانه‌ی چهار خليفه‌ي اهل سنت است در ضلع جنوب غربي، ايوان ستون‌دار ساخته شده كه فرم مخصوص مساجد منطقه‌ی كردستان را تداعي مي‌كند. در بالاي مسجد دومناره قرار دارد و به همين دليل به مسجد دومناره شهرت پيدا كرده است.
4- درياچه سد شهيد كاظمي (درياچه زرينه رود)
اين درياچه در 62 كيلومتري شمال شهر سقز و بين شهرستان‌هاي سقز و بوكان قرار گرفته است و طول متوسط آن 6 كيلومتر است آب درياچه از رودهاي زرينه‌رود، خورخوره، سيمينه رود و چم سقز تأمين مي‌شود اين درياچه از جاذبه‌هاي طبيعي استان محسوب مي‌گردد. روستاهاي اطراف درياچه به ويژه روستاي قلندر از روستاهاي گردشگري محسوب مي‌شود.